نقد کتاب کتابشناسی توصیفی ادبیات تطبیقی در ایران

کتاب‌شناسی‌ها در جایگاه اساسی‌ترین منابع جست‌و‌جو و پژوهش، یاریگر محققان هستند و در این بین، کتاب‌شناسی‌هایی که دربارة یک رشتۀ  نوپا در کشورمان نگاشته می­شوند، اهمیت دوچندان می‌یابند. کتاب‌شناسی ادبیات تطبیقی در ایران اثر نعمت‌الله ایران‌زاده و همکاران (1393)، از این حیث که آثار عملی و نظری این حوزه را در زبان فارسی نشان می‌دهد و جزو نخستین آثار در این زمینه است، کاری ارزشمند شمرده می‌شود. گردآورندگان در اثر یادشده بیش از هزار منبع و مدرک با گونه­شناسی‌های مختلف را استخراج و توصیف کرده‌اند. گردآوری چنین منابعی مانع از تکرار پژوهش در حوزۀ ادبیات تطبیقی خواهد شد. معرفی آثار دیده­نشده یا کمتر دیده­شده در این حوزۀ معرفتی، یکی دیگر از دستاوردهای این کتاب‌شناسی است. بر اساس پژوهش حاضر و با بررسی تک‌تک مدخل‌های اثر از جنبۀ صوری و محتوایی در کنار ارزش‌های یاد‌شده، کاستی‌هایی را می‌توان در این اثر یافت: جامع ‌نبودن کتاب‌شناسی، ورود آثار نامرتبط با ادبیات تطبیقی به اثر، مشخص نبودن چارچوب زبانی کتاب‌شناسی و محدود شدن آن به فارسی، ابهام و نقص در گونه‌شناسی مدارک موجود در کتاب‌شناسی، یکدست نبودن در داده‌پردازی‌های کتاب‌شناسی، فقدان یکدستی صوری و محتوایی در چکیده‌ها، مشخص نبودن معیار و ملاک انتخاب آثار به‌علت ابهام در تعریف چارچوب‌مند ادبیات تطبیقی برای این پژوهش، نبود منابع در انتهای اثر، و ضعف در نمایه‌ها کاستی‌هایی هستند که می‌توان با رفع آن­ها اثری جامع‌تر و منقح‌تر به جامعۀ علمی و پژوهشگران حوزۀ ادبیات تطبیقی عرضه کرد. در ‌نوشتار پیش ‌رو،‌ضمن تشریح مفصل موارد مذکور، در هر بخش، پیشنهادهایی برای بهبود کیفی اثر ارائه شده است.